Tweedegraads moral hazard: ritprijs duurder zodra chauffeur weet dat werkgever betaald

door Mathijs Oosterhuis

Asymmetrische informatie en moral hazard zijn twee populaire economische onderwerpen. Moral hazard heeft betrekking op het risico dat één van de partijen in een transactie te veel onnodig risico neemt om hier aan te verdienen. Veel voorbeelden gaan over full-risk verzekeringen, maar ook andere situaties waarbij kosten volledig worden gedekt zijn te bedenken. Denk bijvoorbeeld aan het rijgedrag van werknemers wiens benzine volledig wordt betaald door de werkgever.

Men onderscheid hierbij eerstegraads en tweedegraads moral hazard waarbij eerstegraads betrekking heeft op de vraagzijde en tweedegraads op de aanbodzijde. Beide typen moral hazard kunnen tegelijk voorkomen. Neem als voorbeeld een patiënt die volledig verzekerd is voor behandelingen voor fysiotherapie. De patiënt zal de neiging hebben om meer behandelingen af te nemen dan strikt noodzakelijk (eerstegraads moral hazard). Tevens zal de behandelaar de prikkel hebben om zo veel en zo duur mogelijke behandelingen te verkopen (tweedegraads moral hazard).

De huidige literatuur focust vooral op eerstegraads moral hazard of een combinatie van beide vormen, maar onlangs is er door Loukas Balafoutas en Rudolf Kerschbamer  werkend aan de Universiteit van Innsbruck, en Matthias Sutter, werkend voor het Europese Universiteits Instituut, onderzoek gedaan naar tweedegraads moral hazard bij taxichauffeurs.

Men heeft 4 onderzoekers (twee mannen en twee vrouwen) elk 100 taxiritten vanaf de luchthaven van Athene laten nemen naar in totaal 11 verschillende bestemmingen in de hoofdstad van Griekenland. Hierbij namen alle vier de onderzoekers in korte intervallen een taxi naar dezelfde plek om zo rekening te kunnen houden met het effect van de dag, het weer en de verkeersdrukte.

Tijdens elke rit maakten de onderzoekers subtiel duidelijk dat ze onbekend waren in Athene en dat ze een bonnetje wilden na de rit. In de helft van de gevallen werd hier aan toegevoegd dat dit nodig was om de kosten te kunnen declareren bij de werkgever.

Het onderzoek richt zich er op om te achterhalen of in de laatste situatie er overcharging plaatsvind (het in rekening brengen van te hoge kosten) of overtreatment (in het geval van taxiritten het rijden van omwegen en/of te lang over een route doen).

Na het analyseren van alle ritten komt men tot de conclusie dat zodra een taxichauffer op de hoogte is van het feit dat de kosten worden vergoed door de werkgever, men geen omwegen neemt, maar wel hogere kosten in rekening brengt.

Op basis van GPS gegevens heeft men de duur en lengte van de ritten kunnen bijhouden en vergeleken met een ‘normale’ rit treed overtreatment niet op. Echter, er worden wel te hoge kosten in rekening gebracht. Bij vrouwen wordt ook zonder dat de werkgever de kosten vergoed te veel in rekening gebracht, namelijk in 26% van de gevallen. Het vragen om een bonnetje leid hier niet significant tot additionele verhoogde kosten. In 36% van de gevallen waarbij een vrouw van te voren om een bonnetje vraagt worden er extra kosten in rekening gebracht. Bij mannen is dit in de controlegroep, dus zonder bonnetje in 13% van de situaties het geval en wanneer er wordt verzocht om een bonnetje stijgt dit significant naar 37%!

In totaal is er dus 112 maal te veel betaald door de onderzoekers. Deze hogere kosten worden ‘in rekening gebracht’ door onzin-kosten toe te voegen (denk aan een verhoogd tarief vanwege het oppikken bij het vliegveld, in totaal 86 keer), het manipuleren van de taximeter (bijvoorbeeld het onterecht hanteren van de nachttarieven, in 14 van de gevallen) en het eigenhandig naar boven afronden van de kosten (12 maal).

Mocht je dus binnenkort een taxi bestellen en je wilt van te voren weten of je een bonnetje kunt onvangen, voeg hier dan niet aan toe dat deze nodig om te kunnen declareren bij je werkgever.

Bron: Balafoutas, Loukas, Kerschbamer, Rudolf en Sutter, Matthias, 2017, Second-Degree Moral Hazard in a Real-World Credence Goods Market, The Economic Journal, volume 127 (February), pp.1-18